Đề thi HSG Màu hoa còn lại,Em hãy trông, cành cây kia, đặc trưng truyện ngắn

NĂM HỌC 2023 – 2024

MÔN: NGỮ VĂN 12

Thời gian làm bài: 150 phút (không kể thời gian giao đề)

– Tác dụng:

+ Giúp người đọc hình dung những vùng đất, những con đường từng là chiến trường khốc liệt, nơi chứng kiến tội ác của kẻ thù cũng như thấy được sự hy sinh, không tiếc xương máu của những người lính để đổi lấy độc lập tự do của Tổ quốc. Hai câu thơ cũng thể hiện nỗi niềm thương nhớ về những người anh hùng – họ sẽ sống mãi trong kí ức của nhân dân.

+ Tạo nhịp điệu, âm hưởng hào hùng, mạnh mẽ nhưng cũng rất tha thiết, ngân vang cho đoạn thơ.

+ Thể hiện niềm kính trọng, tin yêu, tự hào của tác giả

1.5

thí sinh có thể trình bày suy nghĩ theo nhiều cách, dưới dây là một số gợi ý về nội dung:

*Giải thích

– Cành cây kia, xù xì và đen, vỏ trơ trụi, mưa rót như xối: hình ảnh hiện thực của tự nhiên, của cuộc sống; là hình ảnh gợi đến khó khăn, thử thách trong cuộc đời.

– Mùa đông: rét buốt, lạnh lẽo là hình ảnh biểu tượng cho hoàn cảnh khắc nghiệt.

– Một lá con, nơi mắt cứng đâm cành, chồi yếu mỏng manh, xanh non, nhoi gỗ đen lên: sự sinh sôi, nảy nở; sự hồi sinh một cách mạnh mẽ, kiên cường của chiếc lá non

=> Cuộc sống có khó khăn, gian khổ, thử thách khốc liệt nhưng con người vẫn không ngừng vươn lên với nghị lực, ý chí kiên cường, mạnh mẽ, làm chủ cuộc đời.

* Bàn luận

–  Cuộc sống không phải lúc nào cũng bằng phẳng, luôn có những tình huống khó khăn, thử thách buộc con người phải đối diện.

– Tuy nhiên, những khó khăn, gian khổ, khắc nghiệt của hoàn cảnh lại  chính là môi trường để tôi luyện bản lĩnh, giúp con người vững vàng hơn trong cuộc sống. Trước những thách thức, khó khăn, sức sống và nghị lực của con người càng thể hiện rõ hơn bao giờ hết. Ý chí kiên cường vươn lên trước mọi nghịch cảnh có ý nghĩa vô cùng quan trọng:

– Hình ảnh lá non dù yếu ớt mỏng manh vẫn dũng cảm đâm cành nơi mắt cứng, nhoi gỗ đen vươn lên là kết quả của sự cố gắng, nỗ lực không mệt mỏi. Chính vì thế mà những thành quả con người đạt được khi không ngừng nuôi dưỡng ý chí, nghị lực vươn lên càng có ý nghĩa và đẹp đẽ hơn.

* Mở rộng vấn đề

– Cuộc sống con người thật bất hạnh khi gặp phải những hoàn cảnh trớ trêu, khắc nghiệt, nhưng càng bất hạnh hơn khi ta thôi không cố gắng. Thành quả đẹp đẽ không thể đến với những người yếu đuối, dễ nản lòng thoái chí trước khó khăn, thử thách.

– Phê phán những người những người luôn có tư tưởng buông xuôi, đầu hàng trước hoàn cảnh; những người có điều kiện sống tốt đẹp nhưng không biết tận dụng cơ hội để phát triển, hoàn thiện bản thân và đóng góp cho xã hội.

* Bài học nhận thức và hành động

– Nhận thức được những thông điệp ý nghĩa rút ra từ đoạn thơ: Để có thể vượt lên khó khăn, thử thách và đóng góp cho cuộc đời, con người cần có bản lĩnh sống, có nghị lực, ý chí kiên cường.

– Bài học hành động: Nỗ lực phấn đấu, phát triển bản thân và bồi dưỡng những phẩm chất tốt đẹp.

(HS có thể liên hệ bản thân)

0,5

2.0

0,5

+ Một truyện ngắn hay: truyện ngắn là tác phẩm tự sự, có dung lượng nhỏ, ngắn gọn mà cô đúc nên có sức ám ảnh lớn đối với người đọc.  Nội dung truyện ngắn thường bao trùm hầu hết các phương diện của đời sống. Truyện ngắn “thường hướng tới việc khắc họa một hiện tượng, phát hiện một nét bản chất trong quan hệ nhân sinh hay đời sống tâm hồn của con người” (Từ điển thuật ngữ văn học).

+ vừa là chứng tích của một thời: phản ánh chân thực hiện thực thời đại, đặt ra những vấn đề quan trọng, bức thiết của cuộc sống, con người đương thời (bản chất hiện thực, số phận con người, nỗi trăn trở nhân sinh…)

+ vừa là hiện thân của một chân lý giản dị của mọi thời: tác phẩm đặt ra những vấn đề bình dị, giản đơn nhưng là cốt lõi, bản chất mang tính quy luật, phổ quát, chạm tới được những giá trị chung.

???? ý kiến trên đặt ra yêu cầu đối với một truyện ngắn hay phải là những tác phẩm có giá trị: vừa phản ánh, ghi dấu những vấn đề lớn, cốt lõi của thời đại vừa có ý nghĩa lâu dài, có giá trị phổ quát, muôn đời.

* Bàn luận:

– Đây là nhấn định đúng đắn, sâu sắc, đặt ra yêu cầu tất yếu đối với một tác phẩm có giá trị.

– Đặc trưng về đối tượng phản ánh của văn học nói chung, truyện ngắn nói riêng là khám phá và miêu tả, soi bóng thời đại mà nó ra đời; hiện thực cuộc sống, đời sống con người, đặt ra các vấn đề nhân sinh phong phú, phức tạp…

– Truyện ngắn hay phải là những tác phẩm kết tinh hài hòa được hai giá trị:

+ là chứng tích của một thời: tác phẩm phải phản ánh được bức tranh sâu rộng về hiện thực thời đại, xây dựng được những chân dung nhân vật vừa chân thực vừa điển hình của thời đại, đặt ra được những vấn đề cốt lõi, quan trọng, bức thiết nhất.

+ là hiện thân của môt chân lý giản dị của mọi thời: khi tác phẩm chạm đến được chiều sâu của hiện thực, đặt ra một hoặc nhiều vấn đề tuy giản dị, bình thường nhưng là bản chất, cốt lõi, là chân lí phổ quát muôn đời. Vì vậy mỗi tác phẩm còn chứa đựng những thông điệp, những tư tưởng đúng đắn, phù hợp mọi thời đại. Khi đó tác phẩm là kết quả của sự trăn trở sâu sắc với thời đại, có giá trị và sức sống lâu bền.

– Truyện ngắn với dung lượng ngắn, tình huống truyện độc đáo, nhân vật không nhiều, chi tiết cô đọng….có độ dồn nén, hàm súc, khả năng khái quát, kết tinh hài hòa hai giá trị trên

* Chứng minh

– HS chọn ít nhất là hai truyện ngắn trong chương trình Ngữ văn 12. Ở mỗi tác phẩm, ngoài mục giới thiệu tác giả, tác phẩm, cần tập trung vào việc phân tích hai khía cạnh:

+ vừa là chứng tích của một thời

+ vừa là hiện thân của một chân lý giản dị của mọi thời

14,5

– Ý kiến trên chủ yếu khẳng định giá trị, vẻ đẹp, sức sống của thể loại truyện ngắn ở phương diện ý nghía nội dung tư tưởng, song cũng cần nhắc tới những yêu cầu, phẩm chất về nghệ thuật của thể loại: dựng chuyện, kể chuyện hấp dẫn; xây dựng nhân vật; lựa chọn chi tiết, ngôi kể, lời văn, giọng điệu, điểm nhìn.

+ Đối với người sáng tác: phải gắn bó, hiểu biết sâu sắc, trăn trở và nói lên được những vấn đề cốt yếu nhất của thời đại để tác phẩm của mình thực sự là “chứng tích của một thời”; đồng thời đào sâu vào những vấn đề bản chất, chân lí của nhân sinh để tác phẩm có ý nghĩa và sức sống lâu bền, vượt tầm thời đại.

+ Đối với người đọc: nâng cao năng lực tiếp nhận, trân trọng những giá trị của tác phẩm, giúp ta hiểu sâu rộng hơn về cuộc sống và con người một thời và thấy được ý nghĩa của tác phẩm đối với muôn đời