Đọc hiểu Mùi của kí ức,NLXH suy nghĩ về giá trị thực và giá trị ảo đối với tuổi trẻ hôm nay

KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ GIỮA HỌC KÌ II, LỚP 11

I – MỤC TIÊU

– Đánh giá chất lượng học tập và năng lực làm bài của HS qua kĩ năng đọc hiểu và làm văn

II – MA TRẬN

III – ĐỀ THI

ĐỌC HIỂU (4.0 điểm)

Đọc văn bản dưới đây và thực hiện các yêu cầu ở dưới:

Mỗi lần nghe tiếng rao “Ai khúc đây” trong đêm thị xã Hà Đông vào những đêm mùa đông, tôi lại nhớ về cánh đồng rau khúc xưa của làng tôi. Nhà tôi ở trong một ngõ sâu của thị xã nên tĩnh lặng và vì thế tiếng rao trong đêm thường vọng lại rất rõ những cũng lại rất xa xôi như ở đường chân trời. Và cái xa xôi ấy luôn mang tôi, một người đàn ông đã luống tuổi, trở về cánh đồng làng mờ sương phủ đầy rau khúc.

             Thường thì vào cuối tháng Mười Một âm lịch, rau khúc đã bắt đầu nở lác đác trên cánh đồng. Nhưng phải sang tháng Giêng, tháng Hai rau khúc mới nở rộ. Đó là khoảng thời gian những làn mưa xuân ấm áp thường trở về cánh đồng lúc gần sáng. Hồi còn nhỏ, trong những đêm gần sáng như thế, không hiểu lí do gì mà tôi thường thức giấc. Bà nội kéo chiếc chăn chiên nhiều lỗ thủng ủ kín tôi và nói “Mưa ấm thế này, khúc lại nở trắng đồng”. Những lúc như thế, tôi nín thở dỏng tai nghe mưa nhưng chỉ thấy tiếng côn trùng rỉ rả. Và tôi lại nói với bà “cháu chẳng nghe thấy mưa gì cả”. Bà tôi khẽ khàng “Đang mưa đầy trời đấy”.

            Sau này lớn lên, tôi hiểu bà tôi nghe thấy tiếng mưa bởi một mối giao cảm đặc biệt của bà tôi với thiên nhiên trời đất. […]

            Cả cuộc đời bà tôi gắn liền với làng và cánh đồng cùng với cây cỏ, côn trùng với đói no, ấm lạnh, với khổ đau, hạnh phúc. Thế giới của bà tôi là ngôi nhà, cánh đồng và dòng sông chảy qua làng. Vì lẽ đó mà bà tôi có thể nghe được tiếng mưa xuân mỏng như hơi thở lúc gần sáng, nghe thấy tiếng cá quẫy vật đẻ tận đầm nước cuối làng trong những cơn mưa đầu tiên của mùa hạ, nghe được những hạt mầm tách vỏ trong lòng đất… Chỉ khi lớn lên ở tuổi mà tôi bắt đầu biết suy nghĩ về kiếp người thì tôi mới cảm nhận được tiếng của những cơn mưa bụi đầu tiên của mùa xuân. Nó đúng là hơi thở của trời đất. Mơ hồ, đằm sâu và nồng ấm… […].

            Mỗi mùa rau khúc, bà tôi chỉ đi hái rau khúc đôi ba lần để làm bánh. Nhiều lúc thèm bánh khúc, tôi lại hỏi bà sao không làm bánh khúc. Bà bảo: “Nhà mình chỉ còn mươi cân thóc nếp để dành đồ xôi, cúng giỗ. Làm hết bánh khúc lấy đâu gạo mà đồ xôi”.

            Những năm tháng đó, mỗi gia đình chỉ trồng một ít lúa nếp trên mảnh ruộng phần trăm của gia đình để dành cho công việc của gia đình trong năm và để tết nấu bánh chưng. Chính vì thế mà hồi đó đi thăm nhau, người ta thường gói vào khăn vuông cân gạo nếp. Đó thực sự là món quà quý giá. Và đó là lí do và tôi chỉ làm đôi ba lần bánh khúc mỗi mùa rau khúc nở.

            Bà tôi không bao giờ hái rau khúc vào buổi chiều. Rau khúc vào buổi sáng sớm khi sương vẫn còn đọng trên mặt ruộng là lúc rau khúc ủ nhiều hương nhất mà ngon nhất. Có lẽ vì vậy mà mỗi khi ngắt một ngọn rau khúc nhỏ lên, lấy hai ngón tay vò nhẹ thì mùi thơm ngậy của rau khúc dâng lên như mùi thơm của chõ khúc vừa đồ chín trong bếp. Mỗi khi dỡ những chiếc bánh khúc trong chõ ra, bà tôi lại xếp dăm cái ra đĩa lên để thắp hương trên ban thờ. Rồi bà tôi dỡ dăm cái bánh khúc nóng hổi cho vào một chiếc đĩa để chị tôi mang vào cuối làng biếu bà ngoại tôi. Chỉ sau khi làm xong hai việc đó, bà mới cho chúng tôi ăn bánh khúc. Tôi nâng chiếc bánh khúc lên như nâng một báu vật. Mùi thơm ngậy của rau khúc đồ chín, mùi của gạo nếp, mùi của nhân đậu xanh quyện với mùi hành mỡ tỏa ra và làm nên một thứ ẩm thực chứa hạnh phúc lạ lùng trong tâm khảm tôi. Không phải hạnh phúc của một kẻ đói khát được ăn. Một thứ hạnh phúc của ẩm thực nhưng thiêng liêng và da diết mơ hồ. […]

            Sau khi bà nội mất, mỗi lần bước vào căn bếp ủ đầy tro ấm, tôi thấy cái chõ bà tôi đồ bánh khúc mỗi năm vẫn đang nghi ngút tỏa hơi. Và hàng năm mỗi khi cơn mưa bụi đầu tiên của mùa xuân lộng lẫy bay về, tôi lại nghe tiếng rau khúc nở tươi tốt và trong đêm cho dù ở bất cứ nơi nào trên thế gian này. Và tôi vẫn nhận ra hương khúc nếp ngào ngạt của cả cánh đồng. Bà tôi mất đã gần nửa thế kỉ nhưng năm nào tôi cũng về quê vào mùa rau khúc nở. Vợ chồng tôi đi ra cánh đồng như thuở xưa hái những ngọn rau khúc. Buổi chiều trở lại thành phố, vợ tôi lại làm một chõ bánh khúc để mời bạn bè đến thưởng thức.

            Bây giờ, đêm đêm, người ta vẫn thi thoảng nghe tiếng rao “Ai khúc đây”. Nhiều người vẫn ăn bánh khúc. Nhưng không mấy người cầm chiếc bánh bọc một lớp vỏ xôi bên ngoài như cầm một báu vật trời đất ban cho. Với tôi, món quà chân quê ấy chứa đựng bao kí ức xa xôi và thổn thức. Bởi trong đó có cuộc đời của bà nội tôi, người bằng tình yêu thương vồ bờ bến với đứa cháu mình đã động đến trời đất để trời đất cho tôi ở lại đến bây giờ. Bởi trong món bánh ấy có những cơn mưa bụi đầu tiên của mùa xuân và có tiếng rau khúc nở trên cánh đồng những đêm gần sáng của Giêng Hai vang lên như một bản Thánh ca về đời sống giản dị, thiêng liêng và bất diệt này. Mỗi lần vợ tôi làm bánh khúc, tôi lại nói với các con tôi về làng tôi, về cánh đồng rộng lớn mờ sương buổi sáng Giêng Hai nở trắng rau khúc và về bà nội. Có thể cả phần đời còn lại của tôi kể từ khi bà nội tôi ra đi, tôi không thể chết nếu không còn ăn món bánh khúc nữa. Nhưng tôi không thể sống thiếu những nghi lễ giản dị nhưng thiêng liêng trong đời sống này […].

(Nguyễn Quang Thiều, trích “Mùi của kí ức”, NXB Trẻ, 2017, tr.11-20)

Câu 1. Xác định ngôi kể của người kể chuyện.

Câu 2. Hình ảnh người bà trong văn bản gắn với kí ức nào của “Tôi”?

Câu 3. Phân tích hiệu quả nghệ thuật của phép tu từ liệt kê trong những câu văn “Cả cuộc đời bà tôi gắn liền với làng và cánh đồng cùng với cây cỏ, côn trùng với đói no, ấm lạnh, với khổ đau, hạnh phúc. Thế giới của bà tôi là ngôi nhà, cánh đồng và dòng sông chảy qua làng.”.

Câu 4. Nêu nội dung và điểm nhấn quan trọng trong câu chuyện được kể.

Câu 5. Anh/chị có đồng tình với ý kiến “không thể sống thiếu những nghi lễ giản dị nhưng thiêng liêng trong đời sống này” không? Vì sao?

6. VIẾT (6.0 điểm)

Câu 1. Viết đoạn văn nghị luận (khoảng 200 chữ) làm rõ tâm trạng cảm xúc của cái tôi tác giả trong văn bản ở phần đọc hiểu.

Câu 2. Sự phát triển của Internet và các nền tảng mạng xã hội đã khiến không ít người băn khoăn giữa giá trị thực và giá trị ảo trong lối sống. Anh/chị hãy viết một bài văn nghị luận (khoảng 600 chữ) trình bày suy nghĩ về giá trị thực và giá trị ảo đối với tuổi trẻ hôm nay.

ĐÁP ÁN