Đề bài.
Phân tích giá trị phản ánh và phê phán hiện thực của đoạn trích “Vào phủ Chúa Trịnh”, của Lê Hữu Trác.
Bài làm.
Đoạn trích “Vào phủ Chúa Trịnh”, vẽ lại bức tranh sinh động về cuộc sống xa hoa uy quyền của Phủ Chúa Trịnh . Lê Hữu Trác sử dụng lối trần thuật ngôi thứ nhất trực tiếp, tiếp cận cung cách sinh hoạt xa hoa của Chúa Trịnh qua đó nhà văn phản ánh và phê phán lối sống xa hoa tột bậc cũng như sự lộng quyền của nhà chúa.
Lê Hữu Trác đã miêu tả bức tranh về cuộc sống xa hoa nơi phủ chúa, quang cảnh nơi phủ chúa hiện lên cực kỳ xa hoa, tráng lệ và cũng rất tôn nghiêm, “muốn vào phủ chúa phải đi qua nhiều lần cửa với những dãy hành lang quanh co, đối nhau liên tiếp, không gian bao trùm xung quanh đâu đâu cũng là cây cối um tùm, chim kêu ríu rít, danh hoa đua thắm, gió đưa thoang thoảng mùi hương”, bên trong phủ Chúa gồm có điếm hậu mã quân túc trực, có kiến trúc cầu kỳ, xinh đẹp. Đại đường gác tía, quyển bồng rất lớn cao và rộng, đồ ăn toàn là của ngon vật lạ, mâm vàng chén bạc… Đến nội cung của thế tử phải qua 5, 6 lần chướng gấm, đến 1 cái phòng rất rộng, được trang trí sang trọng, ở giữa phòng có một cái sập thết vàng. Bên sập đặt một cái ghế rồng sơn son thếp vàng, trên ghế bày nệm gấm… Qua đây đã cho ta thấy được quang cảnh phủ chúa là nơi cực kỳ xa hoa lộng lẫy, không đâu sánh bằng.
Không chỉ có vẻ bề ngoài xa hoa tráng lệ, mà những nghi thức, cung cách sinh hoạt trong phủ Chúa cũng không kém phần trang nghiêm, đến cả việc đi đứng, nói năng cũng vô cùng kiểu cách. Trong phủ Chúa có nhiều loại quan và nhiều phục dịch, mỗi người là một nhiệm vụ. Lê Hữu Trác phải trải qua rất nhiều thủ tục mới được vào thăm bệnh cho thế tử, “muốn vào phủ chúa phải có thẻ, có thánh chỉ mới được vào”, phải đi qua nhiều lần cửa phải chờ đợi khi có lệnh mới được vào, vào đến nơi muốn khám bệnh cho thế tử phải lạy bốn lạy. Guồng máy phục vụ trong phủ Chúa đông đảo và tấp nập “người giữ cửa liền báo rộn ràng, người có việc quan qua lại như mắc cửi, vệ sĩ canh giữ cửa cung quan chuyển chỉ, các danh y của 6 cung, hai viện, các phi tần trầu trực xung quanh thánh thượng”, những người hầu và cung nhân đứng xúm xít quanh thế tử. Tất cả những chi tiết trên cho người đọc nhận thấy phủ chúa Trịnh thật lộng lẫy, sang trọng, uy nghiêm, cách xưng hô vô cùng lễ phép, kính cẩn. Chúa Trịnh Sâm được tôn vinh là thánh, “thánh thượng đang ở đấy”, còn Trịnh cán được tôn vinh là thế tử, “hầu mạch đông cung cho thế tử”, quá trình khám bệnh cho thế tử diễn ra rất nhanh, rất gấp và phải tuân theo một loạt phép tắc, cung cách sinh hoạt với những nghi lễ, quân pháp trong phủ chúa cho ta thấy sự cao sang, uy quyền tột bậc, cũng như sự lộng quyền của nhà chúa.
Qua việc tái hiện lại quang cảnh và cung cách sinh hoạt trong phủ chúa, Lê Hữu Trác còn bày tỏ thái độ, tâm trạng của mình khi bước chân vào phủ chúa. Tác giả phê phán, mỉa mai lối sống xa hoa quá thừa thãi về vật chất này. Nó được thể hiện gián tiếp qua việc tái hiện lại bức tranh phủ chúa, hơn thế nữa nó còn thể hiện trực tiếp qua những lời nhận xét, bình luận của chính tác giả. “Bước chân tới đây mới hay cảnh giàu sang của vua chúa thì khác hẳn người thường”; “tôi bây giờ mới biết cái phong vị của nhà đại gia”, tác giả làm thơ để ca ngợi khi khám bệnh cho thể từ. Tác giả tỏ thái độ phê phán, mỉa mai, qua hình dáng và bệnh tình của thế tử được tác giả miêu tả khá kỹ. Người đọc có thể liên tưởng đến tình trạng suy thoái của triều đình phong kiến Việt Nam lúc bấy giờ, “thế tử trong trốn màn che, tướng phủ ăn quá no, mặc quá ấm nên tạng phủ yếu đi và lại bệnh mắc đã lâu, tinh khí khô hết, da mặt khô, rốn lồi to, nhân thời sang tay chân gầy gò đó là vì nguyên khí ăn mòn thương tổn quá mức quả là chế độ phong kiến tồn tại hàng ngàn năm nay đã già cỗi lạc hậu và khó về cứu chữa các doanh nghi của 6 cung, hai viện thay phiên nhau khám chữa bệnh cho thế tử nhưng không hiệu quả. Tác giả phê phán những thầy thuốc hoặc là thiếu năng lực hoặc là thiếu bản lĩnh, sau khi bắt bệnh xong Lê Hữu Trác tin vào khả năng chữa bệnh của mình nhưng ông lại bị đặt vào tình thế khó xử. Nếu chữa khỏi bệnh này sẽ bị danh lợi ràng buộc, sẽ không được trở về Hương Sơn, không thể tiếp tục cuộc sống tự do, tự tại, ẩn dật mà ông yêu thích nữa, nếu như không chữa thì không đúng với lương tâm của một danh y. Lê Hữu Trác là một người thông minh, sáng suốt, ông quyết định gạt bỏ sở thích cá nhân để làm tròn trách nhiệm của một lương y, y đức, trách nhiệm nghề nghiệp, lương tâm và tấm lòng của ông đối với cha ông cũng như phẩm chất trung thực của người thầy thuốc đã chiến thắng sở thích cá nhân.
Đoạn trích Vào phủ Chúa Trịnh của Lê Hữu Trác mang giá trị hiện thực sâu sắc. Bằng tài quan sát tinh tế và ngòi bút ghi chép chi tiết chân thực tác giả đã để lại bức tranh sinh động về một cuộc sống xa hoa, quyền quý của Chúa Trịnh, đồng thời cũng bộc lộ thái độ, thái độ coi thường danh lợi của mình./.
Xem thêm :
