Đề đọc hiểu, phân tích truyện ngắn Gánh mẹ của Hoàng Khánh Duy

 KIỂM TRA CUỐI KÌ II NĂM HỌC 2023 – 2024

MÔN THI: NGỮ VĂN 10

Thời gian làm bài: 90 phút, không kể thời gian phát đề 

PHẦN ĐỌC HIỂU (6,0 điểm)

Đọc văn bản:

GÁNH MẸ

(1)“Năm nay cuối cấp, cố mà học để vào đại học”, mẹ nói với tôi bằng giọng ấm trầm. Mắt mẹ vẫn không rời mớ tiền trên tay. Nhìn xấp tiền dày vậy chứ toàn tiền lẻ, hai ngàn, năm ngàn, mười ngàn, gom lại thành xấp. Mẹ tôi tính toán kỹ càng, trừ tiền vốn, lời được bao nhiêu mẹ cất vào chiếc hộp gỗ, tờ nào theo tờ nấy. Tôi nhìn mẹ qua ánh nến. Mẹ tôi hiền lắm. Mái tóc mẹ xõa một bên vai, dù không còn suôn mượt và óng dài nhưng vẫn đủ để khắc đậm hình ảnh của mẹ tôi.

(2)Mỗi sáng, tôi thức dậy đi học, mẹ gánh hàng rong đi bán trước cổng trường tôi, trước công ty may đối diện trường học. Mẹ thường kêu tôi đi trước, mẹ đi sau, hoặc ngược lại. “Đi chung với mẹ, bạn bè cười, tội nghiệp con”, mẹ tôi nói vậy. Giả bộ dụi dụi, trách gió thổi mạnh làm mắt tôi cay rát, tôi nói: “Bán hàng rong thì đã sao. Mình sống lương thiện, không hổ thẹn với lòng là được rồi, mẹ ha”. Mẹ tôi mỉm cười. Tôi thích những khi mẹ cười. Hai mẹ con bước đi. Đòn gánh trên vai mẹ lắc lư. Nắng vàng ngập lối.

(3)Chúng tôi đã sống với nhau những tháng ngày bình yên như thế. Ngày mà chúng tôi về con phố này, thuê căn phòng trọ cuối dãy, sâu trong hẻm, là ngày sinh nhật lần thứ tám của tôi. Tám tuổi, tôi chưa biết nhiều về cuộc đời, chưa hiểu vì sao hồi ấy người sinh ra tôi bỏ tôi bơ vơ ở cái chợ còm dưới chân cầu bê tông. Hình bóng người đó cũng đã xa dần trong tôi tự lúc nào. Tôi không muốn nhắc tới, nhưng thi thoảng đầu óc trống rỗng tôi lại nhớ tới và nghĩ vu vơ. Chắc là người đó không thương tôi như mẹ. Chứ nếu thương tôi thì đâu nỡ bỏ tôi giữa chợ đời, đã nắm lấy tay tôi dù cuộc sống có khổ nghèo, dù người đời khinh khi, coi thường. Mẹ dặn tôi không được trách người sinh ra mình, dù là trong suy nghĩ. Có lẽ người đàn bà ấy có một niềm riêng gì đó, một nỗi khổ nào đó nên không thể nào bước tiếp cùng tôi.

Mẹ tôi luôn nhân hậu, ngay cả trong suy nghĩ lẫn hành động.

(4)Tôi gọi mẹ là mẹ, thương mẹ vô cùng, dù chẳng phải máu mủ ruột rà. Nhiều lần nằm bên mẹ, trong những đêm mưa thốc trên mái tôn. Cả dãy trọ vắng tanh, chỉ có ánh đèn đường chăm chỉ hắt xuống con đường lát đá mấp mô. Mẹ hỏi tôi “Con có nhớ mẹ không?”. Tôi cười đáp: “Mẹ đang nằm kế bên con mà nhớ gì?”. Mẹ nói tiếp: “Không phải, mẹ ruột của con kìa”. Tôi lặng đi rồi thì thào: “Con không biết nữa. Nói nhớ cũng không đúng, mà nói quên cũng sai. Chắc tại lâu quá rồi, con không còn nhớ rõ đường nét trên khuôn mặt. Cả giọng nói và mùi hương trên cơ thể con cũng quên mất”.

(5)Tôi gặp mẹ trong nắng chiều nhàn nhạt. Một người phụ nữ lỡ thời bán hàng rong dưới chân cầu đã rửa tay, rửa mặt cho tôi – khuôn mặt lấm lem vì bùn đất và vì tôi khóc nhiều sau khi lạc mất đôi tay ấm mềm.“Về với mẹ, mẹ thương, mẹ nghèo thật nhưng mẹ sẽ nuôi con nên người” – Tôi không bao giờ quên câu nói ấy khi mẹ ôm tôi vào lòng. Vẫn cái cảm giác ấm áp và hạnh phúc như lần đầu mẹ ôm đứa trẻ cơ nhỡ vào lòng. Có tôi, đôi vai mẹ càng nặng quằn. Tuy vậy, chưa bao giờ mẹ để tôi thiệt thòi với chúng bạn.

(Lược một đoạn: Mẹ ruột đến tìm “tôi” sau bao nỗ lực tìm kiếm. Người đàn bà nói với tôi, không phải vì bà không thương tôi, càng không phải vì bà ta cố ý bỏ tôi. Đó chỉ là một cuộc lạc mất không mong muốn. Nhưng nhân vật “tôi” không về với mẹ ruột của mình mà quyết định ở lại với mẹ nuôi… )

(6)Xóm trọ lên đèn. Phố đêm lên đèn. Khi chiếc xe ôm vừa nổ máy chạy ra đầu hẻm là lúc mẹ tôi quảy gánh trở về. Nhìn bóng mẹ thập thững và nụ cười thấp thoáng trên môi, tôi thấy lòng mình bình yên vô cùng. Tôi không kể cho mẹ nghe câu chuyện lúc nãy, tôi ôm mẹ thật chặt, dụi đầu vào ngực mẹ như thể tôi còn bé lắm: “Mẹ ơi! Con thương mẹ… nhiều lắm!”. Cũng lâu rồi tôi mới nói với mẹ mình câu ấy, dù trong lòng chẳng bao giờ nguôi nỗi thương người đàn bà quảy gánh hàng rong nuôi tôi thành người.

(Theo https://vanvn.vn/ganh-me-truyen-ngan-cua-hoang-khanh-duy/)

Chú thích: Hoàng Khánh Duy tên thật là Phạm Khánh Duy, sinh năm 1997 tại Cà Mau, tốt nghiệp Cử nhân Ngữ văn Đại học Cần Thơ, đang là học viên Cao học ngành Văn học Việt Nam và dạy ngữ văn trung học phổ thông ở TP Cần Thơ.Truyện ngắn Hoàng Khánh Duy đa phần gắn liền với miệt vườn sông nước miền Tây, với bóng dáng của những bà má quê, với những người phụ nữ Nam Bộ hiền lành chân chất, chịu thương chịu khó nhưng số phận còn nhiều thua thiệt…

Thực hiện các yêu cầu sau:

Câu 1. Xác định ngôi kể được sử dụng trong văn bản.

Câu 2. Chỉ ra một số câu văn có lời của nhân vật “Tôi” trong đoạn (4).

Câu 3. Tìm những từ ngữ thể hiện tâm trạng của nhân vật “Tôi” sau khi nghe câu nói của mẹ: Về với mẹ, mẹ thương, mẹ nghèo thật nhưng mẹ sẽ nuôi con nên người.

Câu 4. Hình ảnh người mẹ hiện lên như thế nào qua các câu văn?

Mỗi sáng, tôi thức dậy đi học, mẹ gánh hàng rong đi bán trước cổng trường tôi, trước công ty may đối diện trường học. Mẹ thường kêu tôi đi trước, mẹ đi sau, hoặc ngược lại. “Đi chung với mẹ, bạn bè cười, tội nghiệp con”.

Câu 5. Nêu chủ đề của văn bản.

Câu 6. Anh/chị có suy nghĩ gì về chi tiết ở cuối văn bản?

Tôi không kể cho mẹ nghe câu chuyện lúc nãy, tôi ôm mẹ thật chặt, dụi đầu vào ngực mẹ như thể tôi còn bé lắm:“Mẹ ơi! Con thương mẹ… nhiều lắm!”. Cũng lâu rồi tôi mới nói với mẹ mình câu ấy, dù trong lòng chẳng bao giờ nguôi nỗi thương người đàn bà quảy gánh hàng rong nuôi tôi thành người.

Câu 7. Qua văn bản, hãy nêu bài học mà anh/chị tâm đắc nhất và giải thích lí do.

Câu 8. Cách ứng xử của nhân vật “Tôi” trong đoạn (2) gợi cho anh/ chị suy nghĩ gì về thái độ cần có của con cái đối với cha mẹ trong cuộc sống hiện nay?

PHẦN VIẾT (4,0 điểm)

Anh/chị hãy viết một bài văn nghị luận phân tích, đánh giá một số nét đặc sắc về nội dung và nghệ thuật trong truyện ngắn Gánh mẹ của Hoàng Khánh Duy.

————-HẾT ————-

                                                                                     ĐỀ KIỂM TRA HỌC KỲ II, NĂM HỌC 2023 – 2024

                                         MÔN THI: NGỮ VĂN 10

                             ĐÁP ÁN – THANG ĐIỂM

                                       (Đáp án – Thang điểm gồm có 04  trang)

HƯỚNG DẪN CHẤM

Về cách chấm:

–  Do đặc trưng bộ môn, giám khảo cần vận dụng linh hoạt đáp án và thang điểm khi chấm bài cho thí sinh; chấp nhận những quan điểm riêng nhưng phải hợp lí, có căn cứ xác đáng.

–  Ở một số ý, hướng dẫn chấm chỉ nêu mức điểm chính, việc chi tiết hóa điểm số cho mỗi ý phải được thống nhất trong Hội đồng chấm thi, nhưng không được thay đổi tổng điểm của mỗi ý.

–  Ở phần Làm văn, khuyến khích những bài viết có tính sáng tạo.

2. Cách tính điểm toàn bài thi:

– Chấm riêng từng câu, tổng điểm toàn bài kiểm tra làm tròn đến một chữ số thập phân.

– Ví dụ: 5.25 = 5.3; 5.75 = 5.8

1. ĐÁP ÁN – THANG ĐIỂM