SỞ GD&ĐT NINH BÌNH
ĐỀ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI THPT CẮP TỈNH NĂM HỌC 2018 – 2019
MÔN: NGỮ VĂN
Ngày thi: 11/9/2018
(Thời gian 180 phút, không kể thời gian phát đề)
Để thi gồm 02 câu, trong 01 trang
Câu 1 (8,0 điểm)
Chiếc lá
Chiếc lá!
Chim sâu hỏi chiếc lá:
_Lá ơi! Hãy kể chuyện cuộc đời của bạn cho tôi nghe đi!
_Bình thường lắm, chẳng có gì đáng kể đâu.
_Bạn đừng có giấu! Nếu bình thường vậy, sao bông hoa kia lại có vẻ rất biết ơn bạn?
_Thật mà! Cuộc đời của tôi rất bình thường. Ngày nhỏ, tôi là một búp non. Tôi lớn dần lên thành một chiếc lá và cứ là chiếc lá như thế cho đến bây giờ.
_Thật như thế sao? Đã có lần nào bạn biến thành hoa, thành quả, thành một ngôi sao, thành vầng mặt trời đem lại niềm vui cho mọi người như trong các câu chuyện cổ tích mà bác gió thường rì rầm kể suốt đêm ngày chưa?
_Chưa. Chưa một lần nào tôi biến thành một thứ gì khác tôi cả. Suốt đời, tôi chỉ là một chiếc lá nhỏ nhoi bình thường.
_Thế thì chán thật! Bông hoa kia đã làm tôi thất vọng. Hoa ơi, bạn chỉ khéo bịa chuyện.
_Tôi không bịa chút nào đâu. Mãi mãi tôi kính trọng những chiếc lá bình thường như thế. Chính nhờ họ mới có chúng tôi-những hoa, những quả, những niềm vui mà bạn vừa nói đến.
“Có người chỉ bình thường thôi nhưng vô cùng quan trọng đối với người khác, có người tưởng mình quan trọng nhưng đối với người khác chẳng là gì cả. Hãy sống thật với chính mình rồi cũng có lúc bạn cũng quan trọng đối với một người nào đó. Sống bình thường mà quan trọng!”
(Trần Hoài Dương)
Bài học cuộc sống mà anh (chị) tâm đắc nhất từ câu chuyện trên?
Câu 2 (12,0 đỉểm)
Bàn về truyện ngắn, nhà văn Trung Quốc Trương Hiền Lương cho rằng: “Truyện ngắn giống như nước hoa quả cô đặc ”, còn nhà văn Mĩ Truman Capote khẳng định: “Đó là một tác phẩm nghệ thuật có bề sâu nhưng lại không được dài.”
-Anh (chị) hiểu như thế nào về những ý kiến trên? Hãy làm sáng tỏ thông qua một số truyện ngắn đặc sắc.
Hết
1 . (8,0 điểm) 1. Yêu cầu về kỹ năng
Thí sinh hiểu đúng yêu cầu của đề bài; biết cách làm bài văn nghị luận về một vấn đề xã hội đặt ra trong tác phẩm văn học; bố cục ba phần rồ ràng; lập luận chặt chẽ, mạch lạc; không mắc các lỗi chính tả, dùng từ, ngữ pháp.
2. Yêu cấu về kiến thức Thí sinh có thể trình bày theo nhiều cách khác nhau song phải thế hiện rõ nhận thức của mình về một bài học cuộc sống được rút ra từ câu chuyện. Cụ thể cần đảm bảo các ý cơ bản sau:
a. Giới thiệu vấn đề nghị luận 0,5 1
b. Giải quyết vấn đế 7,0
* Phân tích ngắn gọn ý nghĩa của câu chuyện 2,0
1 Cuộc trò chuyện giữa chim sâu chiếc lá và hoa’. Chim sâu thấy chiếc lá nhỏ nhoi bình thường lại được hoa rất biết ơn; chim sâu cứ tưởng chiếc lá đã đôi lần biến thành hoa, thành quày thành ngôi sao1 thành vầng mặt trời đem lại niềm vui cho mọi người … nhưng không, cả đời chiếc lá vẫn là chiếc lá như thế, giản đơn, bình thường nhưng đã sống một cuộc sống có ý nghĩa. 1,0
* Bàn luận về một bài học tâm đắc nhất 5,0
Giải thích ngắn gọn bài học. 1,0
Câu chuyện chứa đựng nhiều bài học cuộc sống sâu sắc:
+ Bài học 1: Mỗi con người trong cuộc đời đều đảm nhận một thiên chức thiêng liêng. Chúng ta cần ý thức về cái tôi cá nhân, về giá trị của bản thân mình. Mỗi người phải biết sống khiêm tốn, thầm lặng cống hiến để cho
cuộc đời có ý nghĩa.
+ Bài học 2: Giá trị của con người thực chất lại kết tỉnh ở những điều vô cùng binh thường, giản dị.
+ Bài học 3: Cuộc sống là tổng hòa của các mối quan hệ xã hội. Giống như bông hoa phải đặt cạnh chiếc lá, chiếc lá tôn vinh nét đẹp của bông hoa. Cái tôi phải đặt trong cái ta, cái ta là sự tổng hòa của những cái tôi nhỏ bé. Chỉ có như vậy cuộc sống mới trở nôn tốt đẹp, có ý nghĩa.
+ Bài học 4: cần phải tri ân với những con người nhỏ bé, bình thường nhưng đã lặng lẽ hy sinh để làm nên mùa xuân cuộc đời và sự sống bất tận.
– Chứng minh:
+ Lý lẽ sắc sảo, thuyết phục.
+ Dẫn chứng:
– Từ thực tế đời sống.
++ Danh ngôn, những bài học ý nghĩa. 2,5
– Bình luận:
+ Khẳng định lại bài học.
+ Nêu phản đề (nếu có)
+ Liên hệ bản thân, rút ra bài học nhận thức và hành động (thí sinh cần liên hệ với những trải nghiệm của chính mình trong cuộc sống để rút ra những bài học cho việc hoàn thiện nhân cách) 1,5
c. Kết thúc vấn đề 0,5
2(12,0 điểm)
1. Yêu cầu về kỹ năng
Biết cách làm bài nghị luận về một vấn đề văn học đúng và trúng theo yêu càu của đề bài. Bài viết có bố cục mạch lạc, rõ ràng, có cảm xúc, kết cấu chặt chẽ, kiến thức phong phú, chính xác, hành văn trôi chảy, không mắc lỗi chính tả, diễn đạt.
2. Yêu cầu về kiến thức
Trên cơ sở nắm vững đặc trưng của thể loại truyện ngắn và kiến thức về một số truyện ngắn đã học và đọc thêm, thí sinh có thể trình bày bài viết theo những cách khác nhau nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:
a. Giới thiệu vấn đề nghị luận 0,5
b. Giải quyết vấn đề 11,0
* Giải thích Ý kiến của Trương Hiền Lương và Tru man Capote đều là những định nghĩa sâu sắc độc đáo về truyện ngắn
+ “Nước hoa quả cô đặc” (Trương Hiền Lương): dung lượng ít nhưng lại tinh túy -> Truyện ngán tập trung vào khoảnh khắc mà ý nghĩa cuộc sống đậm đặc nhất, tuy ngắn gọn, hàm súc nhưng có khả năng khái quát cao về hiện thực. 0,5
+ “Tác phầm nghệ thuật có bề sâu nhưng lại không được dài” (Truman Capote);
++ Bề sâu của đời sống, bề sâu tư tưởng và tấm lòng của nhà văn (chiêm nghiệm về hiện thực, tấm lòng nhân đạo)
++ Bề sâu về tài năng của người nghệ sĩ ngôn từ (nhà văn phải dồn nén tư tưởng trong những tình huống truyện đặc sắc, hình tượng nhân vật độc đáo, chi tiêt nhỏ như giọt nước mà qua đó ta thấy cả đại dương…). Thể loại này
dòi hỏi nhiều công phu sáng tạo của người cầm bút.
—► Cả hai ý kiến tuy có cách diễn đạt khác nhau nhưng đều nêu lên đặc trưng của thể loại truyện ngắn.
– Lí giải: Xuất phát từ đặc trưng của thể loại truyện ngắn:
+ Sự giới hạn về dung lượng.
+ Thường chỉ xoay quanh một tình huống độc đáo, khắc họa một khoảnh khắc nhân sinh, một lát cắt hiện thực.
+ Có ít nhân vật, ít sự kiện.
+ Kết cấu thường không phức tạp, cốt truyện diễn ra trong một thời gian, không gian hạn chế.
+ Chứa những chi tiết cô đúc, lối hành văn mang nhiều ẩn ý, tạo cho tác phẩm những chiều sâu chưa nói hết.
-> Tuy ngắn gọn, cô đọng nhưng truyện ngắn có những phẩm chất thẩm mĩ đăc trưng, kết tinh nhiều giá trị nhân sinh sâu sắc.
* Chứng minh: Tập trung làm rõ 2 ý cơ bản:
– Về nghệ thuật:
+ cốt truyện
+ Tình huống truyện
– Nhân vật
+ Kết cấu
+ Chi tiết nghệ thuật
+ Ngôn ngữ
– Vê nội dung:
+ Bề sâu hiện thực được phản ánh:
++ Những vấn đề cốt thiết nhất của đời sổng xã hội.
Số phận con người .
+ Tư tưởng nhân văn, nhân đạo lớn lao, cao cả của nhà văn.
* Yêu cầu về dẫn chứng
– Phải chọn được những truyện ngắn tiêu biểu, đặc sắc.
– Phân tích định hướng.
– Phân tích đúng đặc trưng thể loại, phong cách tác giả, thi pháp của thời đại văn học…
*Bàn luận, mở rộng
• Khẳng định lại tính đúng đắn của vấn đề.
– Cô đọng, hàm súc không phải là đặc trưng riêng của truyện ngắn, mà còn là một yêu cầu thiết yếu đối với các thể loại văn học khác, đặc biệt là thơ 0,25
– Yêu cầu đối với người sáng tạo:
+ Gắn bó sâu sắc với cuộc đời và con người, nắm bất được những vấn đề bản chất của đời sống nhân sinh.
1 Phải không ngừng mài giũa tài năng, khổ luyện trong lao động chữ nghĩa. 0,5
– Yêu cầu đối với người tiếp nhận: khám phá tác phẩm theo đúng đặc trưng thể loại, sống hết mình với thế giới nghệ thuật, tích cực đồng sáng tạo với nhà văn. 0,75
c. Kết thúc vấn đề: Khẳng định lại vấn đề nghị luận 0,5
Lưu ý: Giám khảo căn cứ vào bài viết của thí sinh để vận dụng khung điểm cho từng câu một cách linh hoạt, có thể thưởng điểm cho những bài làm sáng tạo, có chất văn nếu điểm toàn bài chưa đạt tối đa
